Đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam càng sớm càng tốt

Do vốn đầu tư cho đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam quá lớn, có ý kiến cho rằng, việc phân kỳ đầu tư trước hai đoạn Hà Nội – Vinh, TP HCM – Nha Trang không hiệu quả. Vậy theo ông nên phân kỳ đầu tư thế nào?

Nếu được thì đầu tư toàn tuyến là tốt nhất. Còn nếu phải phân kỳ, theo tôi nên đầu tư trước đoạn Hà Nội – Đà Nẵng, thay vì đoạn Hà Nội – Vinh để phát huy hết công suất của dự án và nhu cầu vận chuyển do tuyến kéo dài hơn.

Thứ hai, khu vực miền Trung là trung tâm du lịch, nghỉ dưỡng, khi đó sẽ xuất hiện nhu cầu từ các tỉnh Nam Trung bộ như Nha Trang đến TP HCM và từ Hà Nội đến các tỉnh thành miền Trung như Đà Nẵng. Từ đó cần làm đoạn Hà Nội – Đà Nẵng và TP HCM – Nha Trang trước, chứ không phải chúng ta “đo tiền” để làm đoạn Hà Nội – Vinh trước.

Nhưng 10 năm nay, điều khiến việc đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam vấp phải nhiều tranh cãi chính là mối lo về nguồn vốn, áp lực lên ngân sách? Có lời giải nào cho bài toán này không, thưa ông?

Đối với một dự án, quan trọng không phải giá trị vốn đầu tư bao nhiêu mà hiệu quả của dự án thế nào để quyết định đầu tư. Nếu hiệu quả đầu tư là lớn thì 100 tỷ USD vẫn phải làm.

Như với tàu cao tốc Shinkansen của Nhật, họ vẫn phải vay để làm. Do đó, phải cơ bản lượng hóa được hiệu quả dự án đối với phát triển KT-XH để quyết định lựa chọn đầu tư.

Còn về nguồn vốn, giả dụ tổng thể cần 60 tỷ USD mà Nhà nước phải bỏ cả 60 tỷ USD thì không làm được. Phải phân kỳ đầu tư và phân định nguồn vốn.

Trong đó, kết cấu trực tiếp chạy tàu Nhà nước phải bỏ vốn; nhà ga, bãi hàng là DN làm; phương tiện vận tải do DN vận tải đầu tư; phương tiện bảo trì do DN bảo trì đầu tư… Kể cả thông tin tín hiệu chạy tàu cũng có thể do DN làm.

Trong 30 tỷ USD Nhà nước chi cho kết cấu chạy tàu, thì chỉ 10 tỷ USD tiền mặt hoặc bằng phát hành trái phiếu… 20 tỷ USD còn lại phải chuyển đổi bằng lợi ích khác để bù đắp.

Ví dụ, tính toán giá trị quỹ đất dọc tuyến sẽ tăng nên tôi sẵn sàng đi vay 20 tỷ USD này trong vòng 20 – 30 năm để làm, chứ không bán đất trước. Khi tuyến đường đã hình thành, tạo dựng được các vùng hậu phương, lúc này đất đai có giá trị hơn, tôi mới bán. Khi đó sẽ thu lại rất nhiều từ chênh lệch giữa tiền lãi vay trong giai đoạn đó và giá trị đất vì hạ tầng giao thông sẽ tạo ra chênh lệch địa tô rất lớn.

Theo ông, phải phân định vốn, phần nào DN làm được thì để DN làm. Tuy nhiên, vấn đề là liệu có thu hút được nhà đầu tư?

Tôi cho rằng, khi phân định rõ như vậy sẽ có các nhà đầu tư tham gia, đặc biệt là các quốc gia đã phát triển đường sắt tốc độ cao. Họ có kinh nghiệm và sẽ nhìn thấy hiệu quả hay không.

Nên đầu tư càng sớm càng tốt. Một phương án là 20 năm đã có một tuyến đường sắt như vậy, một phương án thì chỉ 10 năm đã có để sử dụng, nghĩa là sớm được 10 năm giúp thúc đẩy phát triển KT-XH, đem lại hiệu quả rất lớn.

Trong khi đó, dự án cũng chỉ từng đó giá trị, chưa kể xây dựng càng lâu thì giá trị sẽ càng đội lên, ví dụ như trượt giá, chi phí tài chính, chậm đưa vào khai thác…